ปัสสาวะเป็นฟอง โปรตีนรั่ว ไตจะแย่ไหม

คำถาม

• ปัสสาวะเป็นฟองจะเป็นอะไรไหม
• พบโปรตีนรั่วในปัสสาวะ ต้องกังวลแค่ไหน

ปัสสาวะเป็นฟองเกิดจากอะไร

เวลาปัสสาวะแล้วมีฟองเกิดขึ้น ในสภาวะปกติก็สามารถเกิดขึ้นได้จากความแรงในการตกกระทบผิวน้ำ ทำให้มีฟองอากาศปนไปกับปัสสาวะจนมีฟองเกิดขึ้นได้ แต่ในความแตกต่างของคนที่ปัสสาวะปกติกับคนที่มีโปรตีนออกมามากๆคือ แรงตึงผิวของน้ำปัสสาวะที่ต่างกัน ทำให้ฟองที่เกิดใช้เวลานานมากขึ้นกว่าจะแตก ดังนั้นหากคุณปัสสาวะแล้วมีฟอง ก็อย่าพึ่งตกอกตกใจไป ถ้าหากฟองเป็นแป๊ปเดียวก็ไม่ต้องกังวลไปครับ

จะว่าไปก็เป็นเรื่องที่สังเกตยากเหมือนกัน เพราะมีหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้องไม่ว่าจะเป็นรูปทรงของโภสุขภัณฑ์ ปริมาณน้ำในโถสุขภัณฑ์ จนบางทีก็ทำให้หลายคนกังวลฟรีไปเปล่าๆเลยก็มี

แต่ถ้าสังเกตว่าฟองนั้นอยู่นานแล้วมีมากเหมือนเวลาเราตีไข่เจียว ก็ค่อยเริ่มสงสัยครับว่ามีโปรตีนรั่วออกมากับปัสสาวะมากผิดปกติหรือเปล่าครับ

ทุกวันในปัสสาวะของเราจะมีโปรตีนออกมาเสมออยู่แล้วในระดับนึง

ในทุกๆวินาทีที่เลือดมีการวิ่งผ่านไต จะมีโปรตีนเข้าไปด้วยเสมอ โดยที่ไตของเราก็จะมีแผ่นกรองที่มีรูเหมือนฝักบัวอาบน้ำ และรูที่ว่านี้ก็จะมีขนาดที่เล็กกว่าขนาดของโปรตีนส่วนใหญ่ ทำให้โปรตีนส่วนใหญ่ไม่สามารถหลุดออกมาได้ แต่ก็จะมีบ้างเล็กๆน้อยๆที่พอจะหลุดรอดออกมาครับ

ผลตรวจโปรตีนในปัสสาวะ Trace, 1+, 2+, 3+,4+ หมายความว่ายังไง

โดยทั่วไปเราสามารถวัดปริมาณ โปรตีนไข่ขาวหรืออัลบูมินที่ออกมากับปัสสาวะได้ค่อนข้างที่จะละเอียด คือ มิลลิกรัมได้เลย แต่วิธีการแบบหยาบๆที่ใช้แผ่นตรวจ ก็จะบอกคร่าวๆประมาณนี้คือ

• Trace คือ เจือจางมากๆ 10-20 mg/dL ประมาณ 1% ของช้อนโต๊ะ
• 1+ = 30 mg/dL
• 2+ = 100 mg/dL
• 3+ = 300 mg/dL
• 4+ = 1000 mg/dL

แล้วเมื่อไหร่ถึงจะเรียกว่าผิดปกติ

อย่างที่เรียนให้ทราบไปแล้วว่าในทุกๆวันโปรตีนของเราจะมีการหลุดออกมาอยู่แล้ว และอาจมากขึ้นได้ในบางสภาวะบางอย่าง เช่น

• อยู่ในที่ๆอากาศหนาว
• ออกกำลังกายหนักๆ
• เป็นไข้
• เครียด
• ตั้งครรภ์
• ขาดน้ำ
• ตอนเก็บปัสสาวะมีตกขาวอยู่

โดยทั่วไปหากตรวจแบบใช้แผ่นแล้วขึ้น Trace หรือ 1+ มันก็มักจะเกิดในได้สภาวะข้างต้นอยู่แล้วเพราะฉะนั้นใครที่ตรวจเจอโปรตีนก็ยังไม่ต้องตกใจไป ให้ใจเย็นๆคิดหาสาเหตุดูว่าพอมีเหตุการณ์ที่เข้าได้กับเหตุการณ์ข้างต้นหรือเปล่า ถ้ามีโอกาสที่จะเป็นโปรตีนรั่วแบบปกติวิสัยก็ค่อนข้างจะสูง ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องไปกังวล ให้สุขภาพจิตแย่ เดี๋ยวมันก็หายไปเองครับ ถ้าไม่แน่ใจให้รอซักสองสัปดาห์แล้วค่อยตรวจซ้ำก็ได้ครับ แต่ถ้าหาก 2+ ขึ้นไป การรั่วของโปรตีนตรงนี้ค่อยมีน้ำหนักขึ้นมาหน่อยที่เราอาจต้องมีการโฟกัสเพื่อหาสาเหตุที่น่าจะผิดปกติโดยละเอียดอีกทีนึง ถ้า 3+, 4+ อันนี้ก็ไม่น่าจะปกติแล้วครับ ลองปรึกษาคุณหมอดูจะดีกว่าครับ

และคำว่าผิดปกตินั้น โปรตีนที่รั่วออกมาจะต้องมีปริมาณมากและต่อเนื่องไม่มีทีท่าจะหยุดนะครับ

ยกตัวอย่างเช่น สมมติคุณออกกำลังกายและพบว่ามีโปรตีนออกมากับปัสสาวะอาจ Trace หรือ 1+ พอหยุด ก็ตรวจไม่พบแล้ว แบบนี้เราก็จะไม่นับว่าผิดปกตินะครับ

ในทางตรงกันข้ามหากคุณพบว่าปัสสาวะของคุณมีการรั่วของโปรตีนที่มากกว่า 1+ ขึ้นไปติดต่อกันเกิน 3 เดือนก็เป็นอีกหนึ่งสัญญาณให้เริ่มตรวจอย่างอื่นเพิ่มเติมแล้วครับ

โปรตีนรั่วในผู้ป่วยเบาหวาน

น้ำตาลที่สูงในเลือดนานๆจะทำให้รูกรองของไตค่อยๆบานออกเรื่อยๆแบบช้าๆ ดังนั้นในผู้ป่วยเบาหวานก็จะค่อยๆมีโปรตีนหลุดออกมาแบบค่อยๆเพิ่มขึ้นที่ละนิด ไม่ใช่จู่ๆจะมา 4+ เลย เราจึงมีการคัดกรองภาวะไตรั่วในผู้ป่วยเบาหวานแบบละเอียดกว่าก็คือการตรวจ Microalbuminuria ซึ่งสามารถแจงออกมาเป็นตัวเลขที่อยู่ระหว่าง Trace กับ 1+ ในการตรวจแบบแผ่นได้ และการรั่วแบบน้อยๆแต่นานๆนี้เราจึงเรียกมันว่า ไมโครอัลบูมินนูเรีย หากพบว่ามีการรั่วออกมาในระดับต่ำๆแบบนี้ติดต่อกันนานเกิน 3 เดือนก็จะถือว่ามีภาวะไตเรื้อรังครับ

การดูแลรักษาภาวะโปรตีนรั่วจากเบาหวาน

ในคนที่เป็นเบาหวาน ร่างกายมักจะมีการอักเสบทำให้เลือดที่ไปยังอวัยวะต่างๆรวมถึงไตนั้นสูงขึ้นอยู่แล้ว การรักษาที่ดีสุดคือแก้ที่ต้นเหตุของเบาหวาน นั่นก็คือสิ่งที่เรานำเข้าสู่ร่างกายในทุกๆวัน โดยเฉพาะน้ำตาล เพราะน้ำตาลเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้รูกรองของไตบานออก การลดน้ำตาลสะสมจากการควบคุมอาหารและไลฟ์สไตล์จึงจะสามารถลดและป้องกันการบานของรูกรองได้อย่างตรงจุดเช่นกัน
ยาลดความดันโลหิตบางตัวที่คุณได้รับ เช่น Enalapril มีกลไกในการลดความดันโลหิตลงรวมถึงความดันในหลอดเลือดฝอยของหน่วยไตด้วย ทำให้แรงดันที่ผลักโปรตีนออกมาลดลง ก็ทำให้โปรตีนออกมาไม่มาก แต่ส่วนตัวผมมองว่า แม้ว่าจะลดโปรตีนรั่วได้ แต่อาจต้องแลกกับการกดการตอบสนองตามธรรมชาติของร่างกาย ที่อาจทำให้มีผลข้างเคียงบางอย่างตามมาได้

ยิ่งทานโปรตีนไตจะยิ่งพังหรือไม่

ส่วนตัวผมไม่คิดเช่นนั้น เพราะตัวมันไม่ได้พยายามแหกรูกรองไตให้กว้าง แตกต่างจากน้ำตาลที่มีคุณสมบัติกร่อนเนื้อเยื่อ แต่ในคนที่ทานอาหารประดิษฐ์เยอะก็มีแนวโน้มที่รูกรองของไตจะกว้างมากขึ้นเรื่อยๆ และพบโปรตีนตามออกมากับปัสสาวะมากด้วยเช่นกัน คนส่วนใหญ่ก็ตกใจคิดเอาไปว่า กินโปรตีน=โปรตีนออกมามากขึ้น=ไตพังมากขึ้น ทั้งๆที่มีอาหารประดิษฐ์อยู่เบื้องหลัง

ไตที่รั่วจากเบาหวานแล้วสามารถกลับมาเหมือนเดิมได้หรือไม่

จากประสบการณ์ส่วนตัวที่เคยรักษาผู้ป่วย เมื่อเราให้เค้าหยุดอาหารประดิษฐ์ที่ทำร้ายไตแล้ว การรั่วของโปรตีนก็ลดลง การบวมของขาก็ดีขึ้น และผมก็เชื่อว่ารูกรองของไตสามารถค่อยๆกระชับขึ้นได้เช่นกันครับ