Dawn phenomenon VS Somogyi effect ฉบับเต็ม
มีหลายคนถามมาเยอะเหมือนกันเกี่ยวกับสองภาวะนี้
ผมเลยจะขออนุญาตลงไว้ให้อ่าน เพื่อทำความเข้าใจอีกทีครับ
“Dawn phenomenon 
“
(คำว่า dawn แปลว่า รุ่งเช้า) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นตามสรีระวิทยาปกติของร่างกาย หลังจาก fasting มาตลอดทั้งคืน ซึ่งจะมีผลทำให้มีการเพิ่มขึ้นของ Hepatic glycogenolysis และ gluconeogenesis ทำให้น้ำตาลในเลือดเพิ่มสูงขึ้น โดยมีลักษณะคือมีการเพิ่มขึ้นของ Insulin counter-regulatory hormone ในเลือดเพิ่มขึ้นในช่วงเช้าตรู่
อะไรคือ Insulin counter-regulatory hormone?
แปลตรงตัวก็คือ ฮอร์โมนที่ทำหน้าที่สวนทางกับอินซูลิน นั่นก็คือ ฮอร์โมนที่มีหน้าที่เพิ่มการสลาย พลังงานที่สะสมออกมาเพื่อสร้างและเพิ่มระดับน้ำตาลในกระแสเลือดนั่นเอง ตัวอย่างของฮอร์โมนในกลุ่มนี้ก็ได้แก่ cortisol glucagon epinephrine(adrenaline) และที่สำคัญอีกตัวคือ Growth hormone
ระบบนี้มีไว้ทำไม?
ในคนที่มีนาฬิกาชีวิตปกติ ตอนกลางวันเราสะสมพลังงานจากการกินในรูปของไกลโคเจนและไขมัน พอเรา Fast และหลับ ร่างกายไม่ได้หลับ หัวใจยังต้องเต้น กระบังลมยังต้องทำงาน ลำไส้ยังต้องบีบ สมองยังต้องจัดการกับ memory ของแต่ละวัน จะเห็นว่าเมแทบอลิซึมของเรายังคงเดินหน้าตลอดเวลา มีอัตราการใช้กลูโคสเป็นระยะๆ(Noctunal hypoglycemia) ระบบประสาทพาราซิมพาเทติคทำงานอย่างต่อเนื่อง แต่พอเราจะต้องลุกจากที่นอน ร่างกายก็จะต้องเตรียมตัวให้พร้อมสำหรับกิจวัตรในวันรุ่งขึ้น ระบบประสาทซิมพาเทติคจะทำงานเด่นขึ้นมา เพื่อพร้อมออกล่าสัตว์หาอาหาร ไม่ใช่ไปล่าแมมมอธแล้วหลับกลางทาง
แล้วอินซูลินล่ะ?
ใครที่ FC อินซูลินก็ไม่ต้องน้อยใจไปครับ อินซูลินเองก็มีการหลั่งการออกมา จากการกระตุ้นของน้ำตาลในกระแสเลือดที่ไปกระตุกต่อม Beta-cell ที่ตับอ่อนเพื่อเบรคไม่ให้น้ำตาลในเลือดสูงมากจนเกินไปเช่นกัน
Dawn phenomenon ในคนปกติ ต่างจากคนที่เป็นเบาหวานไหม?
จั่วมาขนาดนี้ก็ต้อง”ต่างแล้ว”ครับ ทั้งในเรื่องของพีคของระดับน้ำตาล และระยะเวลาของการจัดการน้ำตาลคุณลองนึกภาพลูกโป่ง รู้จักลูกโป่งกันไหมครับ ไม่รู้จักให้หลังไมค์มาจะส่งรูปให้ดูในเซลล์ตับของคนปกติ ที่ไม่มีการพอกพูนของไกลโคเจนและไขมันมาก ก็จะ เปรียบเสมือนลูกโป่งที่เหี่ยวๆ มีลมอยู่ไม่เยอะ ลมก็เหมือนพวกไกลโคเจนและไขมันนี่แหละครับ เวลา counter-regulatory hormone หลั่ง ก็เหมือนเราเปิดจุก ลมที่ออกมาก็จะดังฟิ้ววว เบาๆเป็นน้ำตาลในกระแสเลือดแต่ในคนที่เป็นเบาหวานเซลล์ตับแน่นไปด้วยไกลโคเจนและไขมัน ก็เหมือนลูกโป่งที่ตึงจะแตกแล้ว เวลาเราปล่อยจุกเป็นไงครับ ฟู่ๆๆๆๆๆๆๆ!!!!! นี่คือเหตุผลว่าทำไม พีคน้ำตาลของคนที่เป็นเบาหวานถึงสูงกว่าคนปกติอินซูลินที่หลั่งออกมาก็ทำงานแทบจะไม่ได้แล้ว ไม่รู้จะเอาน้ำตาลที่สูงๆไปยัดไว้ที่ไหนดี น้ำตาลก็จะสูงนานนี่ก็อาจเป็นเหตุผลนึงที่ทำให้คุณหมอบางคนเพิ่มการจ่ายอินซูลินให้คุณมากขึ้นก็ได้นะครับ
เพราะฉะนั้นเวลาผมดูคนไข้เบาหวาน การที่เราดูผลเลือดของเค้าตอนเจ็ดโมงหลังตื่นนอนอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ เพราะบางครั้งการที่น้ำตาลสูงตอนเช้าไม่ใช่เพราะว่าเค้าไม่คุมนะ แต่เป็นเพราะเซลล์มันอัดอั้นและแน่นไปด้วยสารสะสมของน้ำตาลที่เกิดจากอินซูลินที่เราจ่ายไปก็ได้นะครับ ผม HbA1C, Lipid profile และสำคัญทีสุดคือ Clinical ของการหายจากภาวะดื้ออินซูลิน มีไหม?ลองเช็คดู
“ผม Treat Clinical ไม่ได้ Treat LAB”
หึ่ย ยาวไปแล้ว พอดีกว่า Somogyi(โซโมยี) ยังไม่ได้พูดเลย เอาไว้วันหลังละกันครับ
มีใครตอบได้บ้างว่าเราจะแยก Dawn กับ Somogyi ยังไง
ตอบได้เอาหัวใจไป อิอิ 
สุดท้ายนี้ก็ขอให้ทุกคนโชคดีนะครับ ได้เจอกับคุณหมอใจดีและเข้าใจเรื่อง Dawn phenomenon นะครับ วันไหนน้ำตาลเช้าๆสูงลองแยบคำว่า โซโมยีกับดวอนฟีโนมีน่อน ใส่คุณหมอไปนิดนึงละกัน ว่าใช่หรือเปล่า แต่ถ้าซัด ชานมไขมุกมาเมื่อวานก็ไม่ต้องแยบนะ นั่งเฉยๆไว้
เดี๋ยวโดนเค้าตี
#ด้วยรักจากหมอทิม Diet CLinic แชร์กันเยอะๆนะครับ อยากให้หลายคนได้อ่านบทความนี้ inbox ท่วมตอบไม่ไหวแล้ว
*PS.การทำ Morning cardio fast หรือทำ HIIT หลังตื่นนอน ผลลัพธ์จากการออกกำลังกายเมื่อบวกกับ physiologic counter-regulatory hormones secretion = สุดยอดเครื่องมือแห่งการ Burn Fat เลยครับ
