EP 3 ทำไม BUN Cr ถึงสูงชั่วคราวหลังจาก LCIF
เกริ่นนำ
ปัญหานี้เจอได้บ่อยในผู้ป่วยที่มีอัตราการกรองของไตที่น้อยกว่า 45 หรืออยู่ในระยะ 3B ขึ้นไป เราอาจพบได้ว่าหลังตัดแป้งตัดน้ำตาล และทำ IF เนี่ย พอตรวจเลือดในช่วงเดือนแรกกลับพบว่าค่าของเสียสูงขึ้น ค่าไตสูงขึ้น
เหตุที่เจอในระยะนี้ได้บ่อยกว่า ก็เนื่องมาจากคนกลุ่มนี้ การ Clear Creatinine จะทำได้ช้ากว่าคนปกติ หากมีปัจจัยอะไรมากกระทบก็จะให้ค่าตรงนี้ Swing ไปมาได้
ก่อนอื่นคุณต้องแยกค่า Creatinine ที่สูงจากการมีความเสียหายที่ไตมาก่อนหน้า จากสาเหตุต่างๆ ซึ่งถ้าอัตราการกรองยังไม่ถึงขึ้นระยะสุดท้ายหรือ ESRD BUN มักจะไม่สูงหรือสูงแต่ไม่มาก แต่ถ้าใครไปจนถึงขั้น ESRD แล้ว BUN สูง อันนี้จะดูยากหน่อย
BUN หรือ Blood Urea Nitrogen เป็นของเสียที่เกิดจากการสันดาปโปรตีนภายในร่างกาย
ปัญหาคือ BUN ก็ขึ้น Cr ก็ขึ้น แบบนี้เรียกว่าไตวายเฉียบพลันหรือเปล่า?
Definition ของภาวะไตวายเฉียบพลัน
มาดูที่คำนิยามของภาวะไตวายเฉียบพลันกันก่อน อ้างอิงจาก KDIGO
1. Cr ขึ้นมากกว่า 0.3 mg/dL “ภายใน 48 ชม.”
2. Cr ขึ้นมากกว่า 1.5 เท่า “ภายใน 7 วัน”
3. ปัสสาวะออกน้อยกว่า 0.5 ml/Kg ภายใน 6 ชั่วโมง
เพราะฉะนั้นตัวเลขตรงนี้ “ไม่ใช่”ไตวายเฉียบพลันนะครับ
สาเหตุที่อาจพบ BUN สูงขึ้น
ปัญหาของผู้ที่ใช้โภชนาการ Low carb และเป็นโรคไตอยู่แล้ว พบว่าค่าไตเพิ่มขึ้นชั่วคราวที่ผมเจอบ่อยๆมีอยู่ 2 ข้อแรก คือ
1. Dehydration หรือขาดน้ำชดเชยน้ำไม่ทัน เนื่องจากพอคุณลดระดับอินซูลินลงโดยการลดแป้งและน้ำตาล จะทำให้คุณสลายไกลโคเจนพร้อมกับเกลือแร่จำนวนมากที่จะขับออกมากับปัสสาวะ น้ำหนักคุณจะลดฮวบๆ ปัสสาวะบ่อยมากขึ้น ทำให้น้ำในหลอดเลือดน้อยลง เลือดที่จะพาของเสียไปที่ไตก็ลดลงตามไปด้วย
2. ได้รับโปรตีนที่มากเกินไป เพราะ BUN และ Cr มาจากการทานโปรตีนได้เช่นกัน
คนส่วนใหญ่พอตัดคาร์บ ไม่ได้ทานข้าวก็มักจะไปหาอย่างอื่นมาทานแทน ซึ่งกูรูก็บอกไว้ว่าให้ทานโปรตีนแทน แต่อย่าลืมว่าในช่วงแรกของการลดอินซูลิน ผู้ป่วยยังไม่สามารถ Adapt ในการใช้ไขมันได้ เค้าจะยังคงหิว และมีแนวโน้มที่จะทานโปรตีนสูงมากขึ้น ซึ่งโดยปกติในผู้ป่วยที่มีปัญหาเกี่ยวกับไตที่แย่มากๆ ผมจะแนะนำโปรตีนต่อวันให้อยู่ที่ 0.6-0.8 กรัม/kg/day ไปก่อน ถ้าไม่อิ่มให้อาศัย Good Fat เอาก่อน
ดังนั้น KD จะได้เปรียบมากกว่า CD ในแบบกรณีนี้
3. ข้อนี้เป็นปัจจัยเสริมอื่นๆ เช่น ยา ACEi, ARB, NSAIDs
4. ไตวายจริงๆจากสาเหตุ อื่นๆ
แต่ว่าส่วนใหญ่แล้วภาวะที่ค่าไตสูงขึ้นเหล่านี้มักจะเป็นแค่ชั่วคราว หลังจากที่ร่างกายสลายไกลโคเจนน้อยลง เสียน้ำน้อยลง ไตมีเลือดไปเลี้ยงดีขึ้น เนื้อไตบางส่วนฟื้นตัวได้มากขึ้น ค่าไตเหล่านี้ก็มักจะกลับมาสู่ Baseline เดิม หรืออาจดีกว่าเดิมนิดหน่อย
สรุปก็คือ การที่คุณตัดแป้งและน้ำตาลอันเป็นบ่อเกิดแห่งหายนะอินซูลินล้างโลกออกไปนั้นเป็นเรื่องที่ดีในระยะยาวอยู่แล้วครับ อย่างน้อยคือคุณก็ไม่สร้างบาดแผลให้มันเพิ่ม การปรับโภชนาการเป็นช่วงที่ร่างกายมีความเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง
ค่าไตที่สูงขึ้น อย่างที่ผมบอกสามารถแก้ไขได้โดยการดื่มน้ำให้เยอะๆ ละเอียดกับเรื่องอาหารนิดนึง ลองปรับโปรตีนลงดูถ้าหากยังทานเกินๆอยู่ อย่าไปหาเรื่องใส่ตัวทานสมุนไพร ยาชุด ยาอะไรต่างๆที่ทำร้ายไตเพิ่ม
ที่เหลือก็รอวันที่เซลล์หน่วยไตฟื้นตัวทีละนิดๆครับ
ใช้เวลานานหน่อย เพราะกว่ามันจะพังขนาดนี้ก็ใช้เวลานานเหมือนกัน
ประมาณนี้ ถ้าหากใครค่าไตสูงๆอยากปรับโภชนาการผมแนะว่าให้ทำภายใต้การดูแลของแพทย์นะครับ เพราะมันมีหลายอย่างต้องมอนิเตอร์ เช่น แร่ธาตุที่จะเกินง่ายกว่าชาวบ้าน โรคร่วมที่มักซ่อนอยู่ได้มากกว่า blah blah
วันนี้ก็ขอบคุณครับ
